Rewolucja w Sztokholmie: Nagroda Nobla z fizyki dla twórców sztucznej inteligencji

Tegoroczna Nagroda Nobla z fizyki wzbudziła niemałe kontrowersje. Po raz pierwszy w historii Komitet Noblowski zdecydował się uhonorować naukowców, których osiągnięcia leżą raczej w dziedzinie informatyki niż fizyki. Laureatami zostali John J. Hopfield i Geoffrey E. Hinton, twórcy sztucznych sieci neuronowych, które zrewolucjonizowały uczenie maszynowe i dały początek dynamicznemu rozwojowi sztucznej inteligencji.

Decyzja Komitetu Noblowskiego w sprawie przyznania Nagrody Nobla z Fizyki naukowcom zajmującym się uczeniem maszynowym i "sztuczną inteligencją" spotkała się z różnymi reakcjami. Prof. Rafał Demkowicz-Dobrzański z Wydziału Fizyki UW nazywa to rewolucją i podkreśla, że choć Hopfield i Hinton inspirowali się procesami fizycznymi, to ich algorytmy służą przede wszystkim przetwarzaniu informacji. Z kolei prof. Krzysztof A. Meissner z tego samego wydziału wyraża wątpliwości, czy to osiągnięcie zasługuje na Nagrodę Nobla, którą uważa za sacrum zarezerwowane dla przełomowych odkryć w fizyce.

Nie ulega jednak wątpliwości, że prace Hopfielda i Hintona miały ogromny wpływ na rozwój informatyki i nasze codzienne życie. To dzięki nim powstały takie narzędzia jak Chat GPT,  które coraz śmielej wkraczają w różne dziedziny życia.

Od fizyki ciała stałego do sztucznych sieci neuronowych

John J. Hopfield, zanim zajął się sieciami neuronowymi, był cenionym fizykiem ciała stałego. Prof. Andrzej Wysmołek z Wydziału Fizyki UW wspomina, że jego pierwsze spotkania z fizyką były związane właśnie z pracami Hopfielda na temat ekscytonów. Zaskakująca zmiana zainteresowań amerykańskiego naukowca zaowocowała przełomowymi odkryciami w dziedzinie neuroinformatyki i neurobiologii.

Hopfield, inspirując się działaniem ludzkiego mózgu, stworzył sieć neuronową zdolną do zapamiętywania i odtwarzania wzorców. Jego prace stały się fundamentem dla dalszych badań nad sztuczną inteligencją.

"Zima sztucznej inteligencji" i wielki powrót

Geoffrey Hinton rozwinął koncepcję Hopfielda, tworząc między innymi maszynę Boltzmanna, która potrafi rozpoznawać charakterystyczne elementy w danych. Początkowy entuzjazm dla sztucznych sieci neuronowych opadł jednak w latach 90. XX wieku. "Zima sztucznej inteligencji" trwała aż do początku XXI wieku, gdy dzięki rozwojowi technologicznemu możliwe stało się tworzenie coraz bardziej zaawansowanych sieci neuronowych.

Dziś sztuczna inteligencja przeżywa renesans. Jej zastosowania są niemal nieograniczone – od rozpoznawania obrazów i mowy, po tłumaczenie języków i diagnozowanie chorób. Jednak jak zauważa prof. Meissner, AI może być wykorzystana również w złych celach, co rodzi poważne zagrożenia.

Nagroda Nobla – zasłużona czy kontrowersyjna?

Przyznanie Nagrody Nobla z fizyki za osiągnięcia w dziedzinie informatyki otwiera dyskusję na temat ewolucji kryteriów przyznawania tej prestiżowej nagrody. Czy Komitet Noblowski powinien podążać za duchem czasów i uhonorować również badaczy z innych dziedzin, czy też pozostać wiernym tradycji i nagradzać wyłącznie fizyków? To pytanie pozostaje otwarte.

Jedno jest pewne – prace Hopfielda i Hintona zmieniły świat. Ich odkrycia dały początek rewolucji AI, której skutki będziemy odczuwać jeszcze przez wiele lat.

Zobacz: Orange ulepsza Maxa. Pomoże wybrać smartfon
Zobacz: Wiemy, kiedy iOS 18.1 z Apple Intelligence. Później niż zakładano