Podatek Belki w praktyce. Jak rozliczyć podatek od zysków kapitałowych i kiedy można go uniknąć?

Podatek Belki to zagadnienie bliskie każdemu inwestorowi. W ten sposób potocznie określa się podatek od zysków kapitałowych, wynoszący 19%. Oznacza to, że mając zyski z różnego rodzaju inwestycji, jesteśmy zobowiązani sporą część dochodów oddać państwu właśnie w formie tego podatku. Czy daniny da się uniknąć i w jakich przypadkach? I czy w przypadku podatku Belki możliwa jest ulga podatkowa?

Czym jest podatek Belki?

W 2002 roku Marek Belka, będący ministrem finansów w rządzie Leszka Millera, wprowadził do budżetu państwa nowy podatek. Do Dziennika Ustaw wpisano go po raz pierwszy w 2002 roku. Pierwotnie danina dotyczyła tylko odsetek od oszczędności na depozytach bankowych i wynosiła 20% tych wpływów. Dwa lata później podatek Belki trzeba już było zapłacić także za zyski z wszelkich inwestycji kapitałowych, daninę obniżono jednak do 19%.

Podatek został wprowadzony, aby załatać poszerzającą się w zawrotnym tempie dziurę budżetową. I choć obecnie sytuacja ekonomiczna w Polsce jest bardzo daleka od tej sprzed dwóch dekad, to podatek Belki nadal funkcjonuje i ma się całkiem dobrze.

Jak można się domyślić, reforma podatkowa znalazła więcej przeciwników, niż zwolenników. Podczas kampanii wyborczej w 2023 roku przedstawiciele Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi, a także części Lewicy zapowiedzieli likwidację lub przynajmniej chęć obniżenia podatku. Na razie jednak znaczących zmian w temacie podatku Belki nie ma, a ulga podatkowa dotyczy tylko nielicznych.

Kto musi płacić podatek Belki?

Jak już zostało wspomniane, podatek Belki to danina od zysków z inwestycji, wynosząca 19% tych wpływów. Oznacza to w dużym uproszczeniu, że płaci go każda osoba fizyczna, która w jakiś sposób pomnaża swoje dobra. Jest to jednak tylko podatek od zysków, czyli tego, co „wypracowały” nasze pieniądze na lokatach, depozytach, czy innych inwestycjach kapitałowych.

Podatek od dochodów dotyczy osób fizycznych, które obracają w jakiś sposób swoimi pieniędzmi. Jest do niego zobowiązany każdy obywatel, który wzbogacił się na posiadaniu różnych instrumentów finansowych i posiada oszczędności, nawet jeśli zyski są niewielkie. Za niezapłacenie daniny grożą konsekwencje podatkowe. Podatek od dochodów zapłacą akcjonariusze grający na giełdzie, osoby mające prawo do dywidend, czy właściciele lokat i kont oszczędnościowych.

Czym są zyski kapitałowe i co składa się na podatek Belki?

Zyski kapitałowe to inaczej przychody, które pochodzą z różnego rodzaju inwestycji finansowych. Są to więc środki, które „same na siebie zapracowały”, jednak z tego tytułu należy od nich zapłacić właśnie wspomniany podatek. Wszystkie przychody, od których jest naliczany podatek Belki, opisane są w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Warto jeszcze raz zaznaczyć, że mówimy tutaj tylko o odsetkach od konkretnych aktywów. Instrumenty, od których zapłacimy podatek Belki to m.in.:

dywidendy, pożyczki, depozyty bankowe i inne środki na rachunkach bankowych, w tym np. lokaty, przychody z tytułu różnych funduszy kapitałowych, przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych, środki z tytułu otrzymania składników majątku w związku z likwidacją spółki, wystąpieniem wspólnika, lub zmniejszenia udziału kapitałowego w spółce, przychody z odpłatnego zbycia akcji, udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych, czy realizacji praw, wynikających z papierów wartościowych, środki pochodzące z pracowniczych funduszy emerytalnych.

Warto zaznaczyć, że podatek od dochodów w większości przypadków płaci się bezpośrednio i każdorazowo po wypracowaniu zysku lub (jak w przypadku lokat) po każdej kapitalizacji. Należy pamiętać, że podatek Belki zaokrąglamy w górę.

Ulga podatkowa: czy można uniknąć podatek Belki?

Choć podatek Belki nie jest mile widziany przez osoby posiadające oszczędności, na ten moment zapłacić go musi prawie każdy. Jest od tej reguły jeden wyjątek. Zwolnieni z podatku Belki będą ci, którzy nabyli papiery wartościowe czy inne źródła dochodu tego rodzaju przed 1 stycznia 2004 roku. Aby jednak skorzystać z ulgi obecnie, trzeba udowodnić, że nabyło się akcje w ramach oferty publicznej lub w trakcie transakcji giełdowych. Ważne jest także, że sprzedaż tych papierów nie mogła odbyć się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Na razie jest to jedyna opcja uniknięcia daniny, chyba że pojawi się nowa ulga w podatku Belki.

Jak podaje Bankier.pl, w grudniu 2023 roku na GPW było niecałe 90 spółek, które miało tak długi staż, z czego tylko nieco ponad połowa miała dodatnią stopę zwrotu. Jak widać, zwolnieniem z podatku Belki mogą cieszyć się naprawdę nieliczni.

Warto przeczytać: Ulgi podatkowe dla przedsiębiorców. Sprawdzamy jakie korzyści przysługują podatnikom

Rozliczenie roczne a podatek Belki

Jeśli jesteś w grupie osób, które obowiązuje zwolnienie z podatku Belki, nie będziesz oczywiście musiał wykazywać dochodów w rocznym rozliczeniu podatkowym. Inaczej sprawa wygląda ze środkami, które podlegają opodatkowaniu.

Sprawa z podatkiem Belki jest o tyle prosta, że w większości przypadków jest on odprowadzany automatycznie. Płaci go bank lub inna instytucja finansowa. Oznacza to, że przychodów nie trzeba wykazywać w rocznym zeznaniu PIT.

Okres, po jakim odciągany jest podatek Belki, zależy od typu instrumentów finansowych, z których zysk osiągnęliśmy. Przykładowo, podatek od zysku z lokaty zapłacimy dopiero po jej zakończeniu. W przypadku większości obligacji podatek pobierany jest w momencie wypłaty odsetek. Podobnie sprawa wygląda z dywidendami – daninę odprowadza spółka, więc akcjonariusz dostaje kwotę już pomniejszoną o odpowiednią kwotę.

Kiedy trzeba rozliczyć podatek Belki w zeznaniu rocznym?

Są także przypadki, w których należy samodzielnie rozliczyć się z Urzędem Skarbowym. Wtedy podatek oblicza się raz na rok, a kwotę wprowadza do deklaracji podatkowej. Opodatkowaniu w skali rocznej podlegają na przykład:

Fundusze inwestycyjne – od roku 2024 obowiązują nowe zasady, odnoszące się do tych funduszy. Możliwe jest łączenie wpływów uzyskanych z innych instrumentów inwestycyjnych, jak akcje czy EFT-y. Oznacza to, że w rocznym zeznaniu podatkowym obliczymy zysk i straty ze wszystkich instrumentów łącznie. W kontekście wpływów na konto inwestora znaczy to tyle, że Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych wpłaca pełną kwotę zysku od tych instrumentów, bez potrącania zryczałtowanego podatku, jak było do tej pory. Taka sama zasada dotyczy funduszy luksemburskich. Obligacje skarbowe notowane na GPW – również w tym przypadku, inwestor sam musi rozliczyć zyski w rocznym zeznaniu PIT-38. Samą informację o zyskach i stratach uzyskuje się z biura maklerskiego. Akcje i inne instrumenty notowane na giełdzie – zarówno sprzedaż akcji, jak i kontraktów, wymaga od inwestora samodzielnego rozliczenia się z fiskusem. Podobnie jak w przypadku obligacji skarbowych notowanych na GPW, podatek rozlicza się w deklaracji PIT-28 łącznie ze wszystkich zysków wypracowanych na giełdzie.

Jak rozliczyć podatek Belki w zeznaniu PIT?

W wyżej wymienionych sytuacjach inwestor na obowiązek rozliczyć się z fiskusem w rocznym zeznaniu podatkowym maksymalnie do 30 kwietnia. Formularz, który powinno się wybrać to PIT-38. Do każdego obywatela, który musi zapłacić podatek od zysków kapitałowych, powinien dotrzeć formularz PIT-8C, wysyłany przez domy maklerskie. Od 2024 roku, dokument wysyła także Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych. Warto zaznaczyć, że TFI wystawia dokument tylko osobom fizycznym, nie ma możliwości wysłania formularza do osoby, która odkupiła jednostki w ramach działalności gospodarczej.

Jeśli akcjonariusz posiada kilka rachunków inwestycyjnych, dostanie kilka formularzy PIT-8C, na podstawie których będzie musiał wykonać rozliczenie roczne.

Czy podatek Belki czekają zmiany?

Zmiany w podatku Belki są z pewnością wyczekiwane przez większość inwestorów, których ta danina dotyczy. Na razie zapowiedziano, że w roku 2024 ma zostać wprowadzona ulga w podatku od zysków kapitałowych. Wszystko wskazuje na to, że w życie wejdzie zwolnienie z podatku dla części inwestycji o określonym limicie finansowym. Obecnie trwają prace analityczne w Ministerstwie Finansów.

Choć takiej ustawy nie da się wprowadzić z dnia na dzień, ulga podatkowa to marzenie wielu podatników, którzy płacą daninę nawet od drobnych inwestycji, takich jak choćby lokaty bankowe. Mimo to, wpływy do budżetu państwa są rekordowe. W okresie od stycznia do listopada 2023 roku wpływy z podatku Belki wyniosły 8,5 mld zł. Jest to wzrost o blisko 48% w porównaniu do całego 2022 roku.

Warto przeczytać: Wzrost płacy minimalnej, podwyżka ZUS. Ważne zmiany w 2024 roku