Czym jest Działalność nierejestrowana i ile wynosi limit w 2024 roku?

Działalność nierejestrowana - na czym to polega?

Ustawa Prawo przedsiębiorców, będąca częścią Konstytucji biznesu, reguluje w art. 5 kwestie związane z działalnością nierejestrowaną. Zgodnie z jego treścią działalność nierejestrowana to taka, która wykonywana jest przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Minimalne wynagrodzenie za pracę w 2024 roku w pierwszym półroczu wynosi 4 242 zł brutto, w związku z czym limit przychodu dla działalności nierejestrowanej wynosi 3 181,50 zł. Natomiast w drugim półroczu wyniesie 4 300 zł, więc limit przychodu działalności nierejestrowanej wyniesie 3 225 zł (75% minimalnego wynagrodzenia).

Należy podkreślić, że działalność nierejestrowana nie ma zastosowania do działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej. Dodatkowo z tego rozwiązania nie mogą korzystać typy działalności wymagających koncesji, licencji czy pozwolenia.

Jeżeli w trakcie korzystania z działalności nierejestrowanej dokonana zostanie rejestracja działalności w CEIDG, wówczas działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku.

Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczył w danym miesiącu kwotę limitu, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. Wówczas w ciągu 7 dni należy złożyć w CEIDG wniosek rejestracyjny.

Przykład 1.

Pan Janusz prowadzi tzw. działalność nierejestrowaną od 1 stycznia 2024 roku.

W styczniu wykonał dwie usługi na:

    w tym dniu 10.01 - zarobił: 400 zł

    w tym dniu 26.01 - zarobił: 500 zł

- czyli łącznie 900 zł, co oznacza iż limit przychodu nie został przekroczony, więc w dalszym ciągu może być prowadzona tzw. działalność nierejestrowana.

W lutym pan Janusz wykonał cztery usługi na kwoty:

    w tym dniu 04.02 - zarobił: 1 200 zł

    w tym dniu 14.02 - zarobił: 500 zł

    w tym dniu 27.02 - zarobił: 900 zł

    w tym dniu 27.02 - zarobił: 700 zł

- czyli łącznie 3 300 zł, co oznacza iż limit przychodu został przekroczony o 118,50 zł. W związku z powyższym pan Janusz jest zobowiązany zarejestrować działalność gospodarczą. Ma 7 dni od dnia przekroczenia limitu na dopełnienie formalności (m.in. złożenie wniosku CEIDG-1), czyli do 7.03.2024 r.

Działalność nierejestrowana a ZUS

Z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej nie ma obowiązku odprowadzania jakichkolwiek składek ZUS, zarówno społecznych czy zdrowotnych. Nie podlega bowiem obowiązkowi rejestracyjnemu. Osoba prowadząca tego typu działalność nie dokonuje rejestracji do ubezpieczeń ani nie składa żadnych deklaracji ZUS.

Działalność nierejestrowana a podatek dochodowy

Prowadzenie tzw. działalności nierejestrowanej nie zwalnia z obowiązku odprowadzania podatku dochodowego z tytułu osiąganych dochodów, przychody z tego tytułu nie są bowiem zwolnione od podatku.

Niemniej jednak w związku z tym, iż działalność nierejestrowana nie jest działalnością gospodarczą, osoba ją prowadząca nie odprowadza okresowych (miesięcznych lub kwartalnych) zaliczek na podatek dochodowy.

Osiągnięte przychody oraz poniesione koszty uzyskania przychodów z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej podatnik wykazuje w zeznaniu rocznym PIT-36 w części E. DOCHODY / STRATY ZE ŹRÓDEŁ PRZYCHODÓW (odpowiednio w części dla podatnik lub małżonka - w zależności od tego, jako kto się występuje w zeznaniu rocznym), wiersz 9: "Działalność nierejestrowana, określona w art. 20 ust. 1ba ustawy".

Koszty uzyskania przychodów związane z prowadzeniem działalności nierejestrowanej (np. zakup surowców do wytworzenia sprzedawanego produktu, zakup narzędzi do wykonywania usług) należy odpowiednio dokumentować oraz przechowywać dla celów dowodowych związanych z ustaleniem dochodu.

Do ustalenia podatku należnego z tytułu PIT istotna jest kwota dochodu, czyli różnicy między osiągniętymi przychodami i poniesionymi kosztami uzyskania przychodów. Z kolei limit dla działalności nierejestrowanej ustala się na podstawie przychodu.

Ustawa o VAT a działalność nierejestrowana

Działalność gospodarcza - definicja ustawy o VAT

W kwestii dokumentowania sprzedaży, nawet w przypadku działalności nierejestrowanej, należy odnieść się do definicji działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W kwestii wyżej przytoczonej definicji działalności gospodarczej ustawy o VAT należy zwrócić również uwagę na definicję podatnika, którą określa art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z jego treścią "Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności".

Dokumentowanie sprzedaży w przypadku działalności nierejestrowanej

W przypadku gdy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną dokonuje sprzedaży na rzecz osób prywatnych oraz rolników ryczałtowych, należy ustalić czy w tym przypadku nie jest wymagane posiadanie kasy fiskalnej i rejestrowania na niej tych transakcji. Natomiast gdy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną korzysta ze zwolnienia z kasy fiskalnej, sprzedaż na rzecz osób prywatnych lub rolników ryczałtowych można ujmować w ewidencji sprzedaży bezrachunkowej. 

Wzór ewidencji bezrachunkowej można pobrać bezpłatnie z artykułu: Ewidencja sprzedaży bezrachunkowej - wzór z omówieniem.

W przypadku współpracy z firmami sprzedaż należy udokumentować fakturą - fakturą bez VAT w przypadku podmiotów zwolnionych z VAT, fakturą VAT w przypadku podatników VAT.

Natomiast gdy nabywcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, tutaj co do zasady istnieje obowiązek wystawienia faktury tylko na wyraźną prośbę nabywcy. Jednak ze względów praktycznych mimo zwolnienia z kasy fiskalnej można całą sprzedaż dokumentować fakturami dobrowolnie.