Mobbing w Polsce jest marginalny? Większość dobrze czuje się w swoim miejscu pracy

W badaniu CBOS na temat mobbingu 85 proc. pracowników zadeklarowało, że czuje się dobrze w swoim miejscu pracy. Nieco częściej niewłaściwego traktowania przez przełożonych doświadczają pracujący w instytucjach publicznych niż w sektorze prywatnym.

Lepszym samopoczuciem w pracy charakteryzują się osoby dobrze oceniające warunki materialne swoich gospodarstw domowych (92 proc. dobrze czujących się w pracy wśród zadowolonych z własnych warunków materialnych i 70 proc. zadowolonych wśród źle i średnio oceniających warunki materialne swoich gospodarstw domowych).

Relatywnie niski odsetek dobrze czujących się w swoim miejscu pracy jest wśród mieszkańców największych miast (78 proc.), spośród których stosunkowo najwięcej czuje się w nim ani dobrze, ani źle (20 proc.). Z kolei w grupach społeczno-zawodowych najwyższy odsetek dobrze czujących się w swoim miejscu pracy odnotowano wśród średniego personelu i techników (94 proc.). Wielkość zakładu pracy nie odgrywa w tym kontekście istotnej roli. Odsetki dobrze czujących się w swojej pracy są względnie niezależne od liczby osób tam pracujących.

Co ósmy pracownik (13 proc.) zadeklarował, że w ciągu ostatnich pięciu lat był szykanowany przez swojego przełożonego, w tym 3 proc. oceniło, że dochodziło do tego często. W ciągu ostatniej dekady odsetek pracujących deklarujących doświadczanie szykan ze strony swoich przełożonych zmniejszył się z 17 do 13 proc.

Doświadczanie szykan ze strony przełożonych częściej deklarują kobiety niż mężczyźni (16 wobec 11 proc.), młodsi pracownicy (18 proc. pracujących w wieku 18-34 lata), mieszkańcy największych miast (27 proc.), absolwenci wyższych uczelni (17 proc.) oraz osoby mniej zadowolone z warunków materialnych swoich gospodarstw domowych (18 proc. wśród oceniających je średnio lub źle).

W grupach społeczno-zawodowych nieco częściej niż pozostali o szykanowaniu przez szefów mówią: kadra kierownicza i specjaliści z wyższym wykształceniem (16 proc.) oraz pracownicy administracyjno-biurowi (15 proc.).

CBOS zauważył, że częściej niewłaściwego traktowania przez przełożonych doświadczają pracujący w instytucjach publicznych niż w sektorze prywatnym (17 wobec 14 proc.). O szykanowaniu przez szefów częściej mówią pracujący w największych firmach – zatrudniających co najmniej 250 osób (19 proc.), najrzadziej pracujący w najmniejszych firmach – zatrudniających do 10 pracujących (5 proc).

Szykany ze strony koleżanek i kolegów z pracy są rzadsze niż ze strony przełożonych. Co dwunasty pracownik deklaruje, że w ciągu ostatnich pięciu doświadczył ich ze strony swoich współpracowników (8 proc.).

Najczęstsze formy szykan - ze strony przełożonych i współpracowników - to ośmieszanie, wyśmiewanie, poniżanie, lekceważenie bądź obrażanie oraz zwracanie się do pracownika podniesionym głosem, „obgadywanie”. Kolejna ich forma to podważanie kompetencji, niesprawiedliwie ocenianie ich pracy, permanentne wyrażanie przez szefów niezadowolenia z wykonywanej przez nich pracy.

Niektórzy deklarowali, że byli zmuszani do zadań wykraczających poza zakres ich obowiązków, do nadgodzin, byli przeciążani obowiązkami i wymaganiami nieadekwatnymi do otrzymywanych zarobków. Część mówiła generalnie o mobbingu, a inni o dyskryminacji ze względu na takie cechy jak poglądy, pochodzenie czy też wygląd.

Blisko jedna czwarta zatrudnionych (24 proc.) twierdzi, że w ich miejscu pracy zdarzały się przypadki szykanowania przez przełożonych, a jedna piąta (21 proc.) mówi o szykanach ze strony koleżanek lub kolegów. W sumie 30 proc. zatrudnionych deklaruje, że w ich miejscu pracy pracownicy byli szykanowani przez przełożonych lub innych współpracowników, w tym 7 proc. mówi o częstym występowaniu tego typu zachowań.

CBOS zapytał również, czy pracownicy, którzy zostali niewłaściwe potraktowani przez przełożonych lub pracowników, zgłosiła tę sytuację. Zdecydowana większość nie zrobiła tego (68 proc.). Pozostali na ogół zgłaszali je w miejscu pracy - komuś osobiście, odpowiedniej komisji lub przez odpowiedni system (łącznie 14 proc.), rzadziej natomiast były one zgłaszane poza miejscem pracy (4 proc.).

45 proc. z grupy, która zgłosiła niewłaściwe zachowanie oceniło, że sprawa została rozwiązana w zadowalający sposób. 39 proc. uznało, że ich sprawa w ogóle nie została rozwiązana.

Osoby, które nie zgłaszały sprawy, uznawały, że jest ona za błaha, incydentalna, niewarta uwagi. Jednocześnie 15 proc. osób nie zdecydowało się nie zgłaszać sprawy, ponieważ nie wierzyło w skuteczność, sensowność takiego działania, a niewiele mniej (12 proc.) z obawy przed zwolnieniem z pracy lub innymi negatywnymi konsekwencjami.

Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (408) zrealizowano od 8 do 18 kwietnia 2024 r. na próbie liczącej 1079 osób.

Autorka: Anita Karwowska