Ekspert: Wpływy z akcyzy pokrywają ledwie 25 proc. wielomiliardowych kosztów spożywania alkoholu

Alkohol odpowiada rocznie za śmierć nawet 35 tys. osób i tworzy wielomiliardowe koszty dla państwa. Wpływy z akcyzy pokrywają jedynie około 25-30 proc. tych kosztów - powiedział PAP Krzysztof Brzózka, b. szef Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Minister zdrowia Izabela Leszczyna uważa, że Ministerstwo Finansów powinno zwiększyć akcyzę na alkohol i papierosy. W czwartek poinformowała, że MF ma analizy, z których wynika, że papierosy i mocny alkohol w Polsce są najtańsze w Europie.

Były dyrektor Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) Krzysztof Brzózka zaznaczył w rozmowie z PAP, że wpływy z akcyzy pokrywają jedynie około 25-30 proc. wielomiliardowych kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych spożyciem alkoholu.

Wyliczył, że wysokość podatku akcyzowego po przeliczeniu za opakowanie napoju alkoholowego w przypadku wódki (0,5 l) o zawartości 40 proc. alkoholu wzrosła w 2024 r. o 72 grosze i wynosi obecnie 15,22 zł (w 2023 r. - 14,5 zł). Podatek akcyzowy w przypadku wina o pojemności 0,75 l, bez względu na zawartość alkoholu, podniesiono o siedem groszy i wynosi obecnie 1,58 zł (2023 rok - 1,51 zł). Z kolei w przypadku piwa o pojemności 0,5 litra podatek akcyzowy wzrósł o trzy grosze (2023 rok - 0,59 zł; 2024 rok – 0,62 zł).

W raporcie z 2021 r. PARPA (obecnie włączona do Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom) podała, że z powodu wszystkich chorób odalkoholowych w Polsce rocznie umiera około 35 tys. osób.

Roczne koszty społeczno-ekonomiczne spożywania alkoholu w raporcie oszacowano na 93 mld zł (rok 2020). Złożyły się na to m.in. koszty przedwczesnej śmiertelności (84 mld zł). Z powodu chorób bezpośrednio związanych ze spożyciem alkoholu: alkoholowa choroba wątroby, zapalenie żołądka, zapalenie trzustki, zatrucia, zwyrodnienia układu nerwowego oraz zaburzenia psychiczne w ciągu 15 lat w latach 2002-2017 przedwcześnie zmarło około 110 tys. Polaków (89 tys. mężczyzn oraz 18 tys. kobiet powyżej 20. roku życia). "Uwzględniając przyczyny pośrednie, takie jak wypadki i urazy oraz choroby sercowo-naczyniowe i nowotwory, do których przyczynia się nadużycie alkoholu, należałoby wskazać w tym okresie 220 tys. zgonów spowodowanych przez alkohol" - podkreśliła PARPA w raporcie.

Koszty powodowane przez alkohol to - jak podkreślono w raporcie z 2021 r. - niższe wpływy podatkowe (utracone lata aktywności zawodowej; 2 mld zł), obsługa policji, prokuratury, sądów spraw związanych z nadużyciem alkoholu (w sumie 389 mln zł), hospitalizacje przypisywane alkoholizmowi (574 mln zł), opieka ambulatoryjna, pogotowia ratunkowego wobec osób po spożyciu alkoholu (52 mln zł). W 2020 r. koszt leków refundowanych przez NFZ spożywanych przez osoby nadużywające alkohol PARPA oszacowała na 247,5 mln zł. Do tego należałoby doliczyć koszty systemu opieki społecznej, w tym bezpośredniej pomocy, wydatki związane z izbami wytrzeźwień, a także na przeciwdziałanie i rozwiązywanie problemów alkoholowych.

Dla porównania, w 2020 r. wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku akcyzowego od napojów alkoholowych wyniosły 13,4 mld zł.

"Polski system podatku akcyzowego jest ułomny, bo akcyza nie jest naliczana od ilości czystego alkoholu w napoju, tylko w zależności od rodzaju napoju alkoholowego" - stwierdził Brzózka. Zaznaczył, że rozwiązaniem, które może wpłynąć na obniżenie spożycia alkoholu jest wprowadzenie minimalnej ceny za standardową ilość alkoholu.

Nad petycją w sprawie minimalnej ceny alkoholu, wniesioną przez Mazowiecki Związek Stowarzyszeń Abstynenckich, pracuje senacka Komisja Petycji. Jej autorzy proponują, aby do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wprowadzić minimalną cenę za 10 gramów 100-proc. alkoholu zawartego w napojach alkoholowych oraz mechanizm indeksowania tej ceny proporcjonalnie do wzrostu płac.

"Systematycznie od 2002 roku zwiększa się dostępność ekonomiczna napojów alkoholowych" - wynika z "Raportu 2023. Uzależnienia w Polsce" Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Za średnie miesięczne wynagrodzenie w 2022 r. można było kupić o blisko 140 proc. więcej butelek piwa o pojemności 0,5 l niż w 2002 roku i ponad 140 proc. więcej butelek wódki 40 proc. o pojemności 0,5 l. "Od 15 lat spożycie wynosi nie mniej niż 9 litrów 100-proc. alkoholu w przeliczeniu na jednego mieszkańca" - podkreślili eksperci.

PARPA w 2021 r. zwróciła uwagę, że 1,5 mln dzieci w Polsce wychowuje się w rodzinach alkoholików. Stanowią one 21,5 proc. dzieci w Polsce i 4 proc. populacji Polski. Blisko 500 tys. spośród tych dzieci znajduje się w dramatycznej sytuacji zagrażającej ich życiu i zdrowiu. Stanowią one 7,2 proc. dzieci w Polsce. W otoczeniu alkoholików żyje około 1,5 mln osób dorosłych (współmałżonkowie, rodzice) - to 4 proc. populacji Polski. Około 2 mln osób (dorośli i dzieci) to ofiary przemocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym (dwie trzecie osób dorosłych i dwie trzecie dzieci z tego rodzaju rodzin). 5,2 proc. społeczeństwa polskiego jest ofiarami przemocy domowej związanej z nadmiernym spożywaniem alkoholu.

Z danych przedstawionych w piątek przez Biuro Ruchu Drogowego KGP wynika, że w pierwszym półroczu tego roku kierujący po alkoholu byli sprawcami 533 wypadków drogowych, w których zginęło 37 osób, a 641 zostało rannych.

W 2022 roku 8,1 proc. ogółu wypadków zostało spowodowanych przez uczestników ruchu pozostających pod wpływem alkoholu. Najliczniejszą grupę sprawców wypadków będących pod działaniem alkoholu stanowili kierujący pojazdami, w tym głównie kierujący samochodami osobowymi. Doprowadzili oni do 65,2 proc. wypadków spowodowanych przez kierujących pod działaniem alkoholu.

Ministerstwo Zdrowia chce też ograniczyć sprzedaż alkoholu na stacjach benzynowych. Resort zdrowia pracuje nad projektem, który zakłada, że nie będzie ona możliwa w godzinach nocnych (22-6 rano).(PAP)

Autorka: Katarzyna Nocuń

kno/ jann/ mhr/